Έξι σκεπτόμενα καπέλα και ελεύθερος χρόνος

 Με αφορμή την άσκηση του μαθήματος “Αξέχαστα γενέθλια” με την οποία ο δάσκαλος έπρεπε να συγκεντρώσει τις γνώμες των μαθητών του για τον ελεύθερο χρόνο και αξιοποιώντας τη στρατηγική των “έξι σκεφτόμενων καπέλων “ από την εισήγηση της πρωτοποριακἠς Ξανθής  στην ημερίδα του Π. Π. ΓΕΛ ΠΑ.ΜΑΚ, αποφασίσαμε να εξετάσουμε το πρόβλημα και να το λύσουμε εύκολα χρησιμοποιώντας όλες τις δυνατές προσεγγίσεις. 
Κάθε καπέλο της σκέψης είναι ένας διαφορετικός τρόπος σκέψης. Έτσι μπορούμε να ωφεληθούμε από μια αντιπαράθεση διαφορετικών απόψεων, όπως συμβαίνει όταν άνθρωποι με διαφορετική σκέψη και πεποιθήσεις συζητούν ένα θέμα.
Κατ’ αρχάς εξηγήσαμε τι αντιπροσωπεύει κάθε καπέλο.

Άσπρο: Το φορά ο παρατηρητής και εστιάζει στις διαθέσιμες πληροφορίες.

 

Μαύρο: Με αυτό το καπέλο ψάχνουμε όλες τις αρνητικές πλευρές της ιδέας που εξετάζουμε.

 

 




Πράσινο:Με αυτό το καπέλο ψάχνουμε να βρούμε δημιουργικές εναλλακτικές λύσεις σε ένα πρόβλημα.



 

Κόκκινο:Με αυτό το καπέλο κοιτάμε τα προβλήματα διαισθητικά, καταθέτοντας αυθόρμητες αντιδράσεις και συναισθήματα.     






Κίτρινο: Εκφράζει τον τρόπο με τον οποίο κάτι μπορεί να λειτουργήσει, τη θετική στάση, τα προβλεπόμενα ως θετικά αποτελέσματα, την ευοίωνη προοπτική, τις θετικές συνέπειες που μπορεί να επιφέρει στο μέλλον.

 


Μπλε:Με αυτό το καπέλο συντονίζουμε τις συναντήσεις.Ελέγχουμε την πρόοδο των διαδικασιών, δείχνουμε τα βήματα που η συζήτηση θα ακολουθήσει.
 


Για πρώτη φορά το άσπρο και το μπλε καπέλο το φόρεσα εγώ. Έδωσα τις πληροφορίες και συντόνιζα τη συζήτηση.   
Στη συνέχεια χωρίστηκαν οι μαθητές σε 4 ομάδες. Με καταιγισμό ιδεών (brainstorming) καταγράψαμε λέξεις, σκέψεις, ιδέες που έχουν άμεση σχέση με το θέμα του ελεύθερου χρόνου  στον πίνακα κάτω από το χρώμα του κάθε καπέλου. Μ’αυτό τον τρόπο οι μαθητές άρχισαν να εξοικειώνονται με τον τρόπο σκέψης των καπέλων.
Στη συνέχεια έδωσα στους μαθητές πρόσθετο πληροφοριακό υλικό σχετικά με τα προβλήματα που δημιουργούνται από την έλλειψη του ελεύθερου χρόνου και κάθε ομάδα αποφάσισε να γράψει τις σκέψεις της, να τις ζωγραφίσει, να βρει παροιμίες ανάλογες και να τις παρουσιάσει στην ολομέλεια της τάξης.

Πρώτα παρουσίασε τις σκέψεις της η ομάδα με τα κόκκινα καπέλα
.

Έγραψαν:
Φτάνει, κυρία. Συνέχεια γράφω, διαβάζω και κάνω επαναλήψεις. Είναι άδικο! Πότε θα παίξω;
Επιτέλους, είμαι και εγώ παιδί!
Παροιμίες:Στερνή μου γνώση, να σ’ είχα πρώτα.
Να πουλιότανε η γνώση, ν’ αγοράζαμε καμπόση.
 

Η ομάδα με τα πράσινα καπέλα πρότεινε

Να γίνονται οι περισσότερες εργασίες στο σχολείο και λιγότερες στο σπίτι.
Να δίνεται περιθώριο χρόνου για τις εργασίες και όχι την επόμενη μέρα.
Καθημερινά να υπάρχουν λιγότερες εργασίες και οι επαναλήψεις να γίνονται το Σαββατοκύριακο
Να υπάρχει επιβράβευση για την προσπάθεια του μαθητή.
Θα προσέχω την κυρία, θα γίνω πιο γρήγορος και θα προσπαθήσω να οργανώνω καλύτερα το χρόνο μου.
Παροιμίες:Μύρια ήξερε και χίλια μάθαινε.
Κάλλιο γνώση παρά γρόσι.

Η ομάδα με τα μαύρα καπέλα έγραψε

Δε χρειάζονται πολλές εργασίες, αλλά λίγες και καλές.
Ο μαθητής μαθαίνει μόνο αν το θέλει αυτός.
Το παιχνίδι είναι για τους μικρούς και τα μαθήματα για τους μεγάλους.
Παροιμἰες:Τα μυαλά σου και μια λίρα και του μπογιατζή ο κόπανος.

Όταν ο Θεός έβρεχε μυαλά, εσύ κρατούσες ομπρέλα.

 Η ομάδα με τα κίτρινα καπέλα πρότεινε

Με τις πολλές εργασίες κάτι θα μάθουμε. Ο δάσκαλος έχει έναν λόγο και μας βάζει εργασίες και όχι γιατί έτσι θέλει.
Θα είμαστε τα ξεφτέρια του σχολείου και όλοι θα μιλάνε για μας.
Η αρχή είναι δύσκολη. Σταδιακά θα χρειαζόμαστε λιγότερο χρόνο, αφού θα έχουμε εξασκηθεί.
Παροιμίες: Αν δε δουλεύει το μυαλό, τα χέρια δε φτάνουν.

Καλύτερα άδεια τσέπη παρά άδειο κεφάλι.

Στο τέλος έγινε συζήτηση και όλοι μαζί αποφασίσαμε ποια στάση θα υιοθετήσουμε.
Αν και ήταν η πρώτη φορά που ασχοληθήκαμε με αυτή την τεχνική μπορώ να πω ότι οι μαθητές κατανόησαν τον τρόπο σκέψης του κάθε καπέλου. Δυσκολεύθηκαν όμως να αποστασιοποιηθούν από τα προσωπικά τους βιώματα και παρότι οι πληροφορίες αναφέρονταν σε κάποια άλλη τάξη και στον δάσκαλό τους, απευθύνονταν συνεχώς σε μένα, γεγονός που δεν πρέπει να το παρακάμψω.

«Τα καπέλα» του De Bono, ενώ είναι ένας τρόπος οργάνωσης της σκέψης, προάγει την κοινωνικο-συναισθηματική εκπαίδευση, γιατί δημιουργεί μια ατμόσφαιρα τάξης που στηρίζεται στη συνεργασία, την ανταλλαγή, την αλληλεπίδραση, τη δημοκρατικότητα, την υπευθυνότητα και το σεβασμό (Lipman, 1999).. Επεξεργάζεται όχι μόνο τις γνώσεις αλλά τα συναισθήματα, τις εμπειρίες, τις στάσεις, τις αντιλήψεις, τα στερεότυπα, τις ιδέες, τα όνειρα, τις αξίες και τα ιδανικά (Buzan, 1993).  Από την αυτοαντίληψη και τον αυτοέλεγχο μέχρι το δημιουργικό  συνεργατικό «εμείς» και αυτό με την απόλαυση έξι χρωματιστών καπέλων.